Blog

Selen pełni ważne funkcje w organizmie. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, wpływa na zwiększenie odporności organizmu. Może także obniżać ryzyko wystąpienia niektórych form nowotworów. Jakie jeszcze właściwości ma selen? Jakie są objawy nadmiaru i niedoboru selenu? Które produkty zawierają najwięcej tego pierwiastka?

Selen jest pierwiastkiem tajemniczym – występuje w przyrodzie w mikroskopijnych ilościach (i z tego powodu bywa zaliczany do tak zwanych mikroelementów). Wiadomo, że selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika J. J. Berzeliusa. Ze względu na rzadkość występowania nie był on przedmiotem szczególnego zainteresowania przez ponad sto lat. Dopiero w minionym wieku poznano go bliżej, między innymi w związku z rozwojem metod laboratoryjnych, pozwalających dokładnie określić jego poziom w krwi.

Rola selenu w organizmie

W organizmie selen spełnia ważną rolę – jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania enzymów, pomaga usuwać wolne rodniki i chroni komórki i czerwone krwinki przed ich toksycznym działaniem. Odgrywa ważną rolę w procesie powstawania odporności organizmu oraz prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Selen wspomaga leczenie depresji, łagodzi ból, towarzyszący reumatoiadalnemu zapaleniu stawów.

Selen - obawy i skutki niedoboru

Dieta stosowana w naszym kraju w większości przypadków pozwala na pokrycie dziennego zapotrzebowania na selen.

Do powstania niedoboru dochodzi w bardzo specyficznych okolicznościach, takich jak ciężkie zaburzenia wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego, żywienie pozajelitowe, stany po usunięciu dużych części jelita cienkiego. Jedynym krajem, gdzie może dochodzić do niedoboru selenu z powodu jego małej zawartości w diecie, są Chiny. Na wielu obszarach tego kraju dzienne spożycie selenu wynosi poniżej 20 mikrogramów na dobę. Obniżony poziom tego składnika występuje też u chorych na AIDS, jak również w chorobach naczyń krwionośnych, ostrym zapaleniu trzustki, fenyloketonurii, mukowiscydozie, reumatoidalnym zapaleniu stawów, retinopatii, niewydolności nerek oraz w chorobach immunologicznych i u chorych z depresją.¹

Niedobór selenu może objawiać się niewydolnością serca czy nieprawidłowościami w funkcjonowaniu tarczycy.

Niedobór selenu wiąże się także z dysfunkcją tarczycy. Dzieci urodzone przez matki z niedoborem selenu i jodu są bardziej narażone na kretynizm - wrodzoną chorobę powodującą niedorozwój umysłowy i fizyczny.

Poza tym zbyt niski poziom selenu wiąże się z chorobami nowotworowymi. Uzupełnienie niedoborów tego pierwiastka może uchronić przed tą chorobą.

Selen - obawy i skutki nadmiaru

Niekiedy o selenie mówi się, że jest to pierwiastek o dwóch obliczach. Uzupełnienie jego niedoborów może uchronić przed rakiem, jednak u niektórych osób, które mają prawidłowe lub podwyższone stężenie selenu we krwi, jego nadmierna podaż może zwiększać zagrożenie wystąpienia choroby nowotworowej.

Nie należy samodzielnie suplementować selenu, ponieważ jego zbyt duże stężenie w organizmie może mieć groźne skutki uboczne. Lepiej skonsultować się z lekarzem.

Warto więc ewentualną decyzje o stosowaniu suplementów diety zawierających selen skonsultować z lekarzem. Takie podejście jest szczególnie zalecane u osób z obciążającym wywiadem w kierunku chorób nowotworowych, a zwłaszcza raka piersi. Możliwe jest wykonanie oznaczenia tego pierwiastka we krwi w specjalistycznych laboratoriach i podjęcie właściwej decyzji po wykonaniu badania.

Jednak najbardziej charakterystycznym objawem przewlekłego zatrucia selenem (selenozy) jest łamliwość i utrata paznokci oraz wypadanie włosów. Inne objawy to:¹

• depresja
• nerwowość
• niestabilność emocjonalna
• nudności i wymioty
• czosnkowy oddech
• pocenie się
• zaburzenia ze strony układu nerwowego

Selen - dzienne zapotrzebowanie

niemowlęta - 15-20 μg
dzieci: od 1. do 3. roku życia - 20 μg; od 4. do 9. roku życia - 30 μg
chłopcy: od 10. do 12. roku życia - 40 μg; od 13. do 18. roku życia - 55 μg
dziewczęta - od 10. do 12. roku życia - 40 μg; od 13. do 18. roku życia - 55 μg
mężczyźni: 55 μg
kobiety: 55 μg
kobiety w ciąży: 60 μg
kobiety karmiące - 70 μg

Selen - występowanie w żywności

Najbogatszym źródłem pokarmowym selenu są orzechy brazylijskie, ale spore jego ilości znajdziesz także w łososiu oraz tuńczyku - 100 g tej ostatniej ryby w 95 proc. pokrywa dzienne zapotrzebowanie na selen.

Produktami bogatymi w selen są orzechy brazylijskie, podroby, zwłaszcza nerki, jak i żywność pochodzenia  morskiego.

Dla tych, którzy wolą mięso niż ryby, można polecić 100 g wołowiny lub filetu z indyka, które to mięsa pokrywają  50 proc. dobowego zapotrzebowania na selen. Kolejne 20 proc. zapotrzebowania można uzyskać, zjadając jedno jajko z kilkoma kromkami pieczywa (po 6 proc. każda kromka). Dla tych, którzy z powodów dietetycznych wolą unikać pieczywa, dobrą informację będzie wiadomość, że 100 g ryżu pokryje 15 proc. dziennego zapotrzebowania na selen.