Blog

Rola wapnia w organizmie

Wapń, poza udziałem w budowie kości i zębów, uczestniczy w wielu procesach metabolicznych: aktywacji niektórych enzymów, budowie hormonów, przewodnictwie bodźców nerwowych, kurczliwości mięśni, przepuszczalności błon komórkowych, w krzepnięciu krwi. Odgrywa także rolę w prawidłowym działaniu układu naczyniowego i pracy serca. Zmniejsza przepuszczalność błon komórkowych, jak również ma znaczenie w obniżaniu ciśnienia krwi.

Do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia przez organizm człowieka niezbędna jest odpowiednia ilość witaminy D. Ważną rolę w zachowaniu prawidłowej gospodarki wapniowej w organizmie spełnia także odpowiedni stosunek wapnia do fosforu w diecie. Jest on zróżnicowany w zależności od wieku. W przypadku osób dorosłych przyjmuje się, że stosunek molowy Ca:P powinien wynosić 1:1, dla dzieci – 1,2:1, a dla niemowląt 1,5:1.

Zapotrzebowanie organizmu na wapń

Zapotrzebowanie na wapń jest zróżnicowane w zależności od płci, wieku, stanu fizjologicznego. Zgodnie z zaleceniami niemowlęta w pierwszym półroczu życia powinny spożywać 200 mg wapnia/dzień, dzieci w wieku 1–3 lat 700 mg/dzień, a ludzie dorośli w wieku 19–50 lat 1000 mg/dzień (tabela 1). Najwięcej wapnia (1300 mg/dzień) potrzebują dzieci i młodzież w wieku 10–18 lat oraz bardzo młode kobiety ciężarne i karmiące (poniżej 19. roku życia).

Referencyjna wartość spożycia wapnia dla człowieka dorosłego, określona do celów znakowania żywności, wynosi 800 mg/dzień.

Skutki niedoboru lub nadmiaru wapnia w organizmie

Zbyt małe spożycie wapnia z dietą, jego złe wchłanianie czy też nadmierne wydalanie, zaburzenia hormonalne mogą prowadzić do niedoborów tego składnika w organizmie człowieka.

U dzieci długotrwałe niedobory wapnia są przyczyną krzywicy. Niedostateczna podaż wapnia z dietą przez dzieci i młodzież w okresie ich intensywnego wzrostu, połączona z niedoborem witaminy D i małą aktywnością fizyczną, może wpływać na obniżenie szczytowej masy kostnej, co zwiększa ryzyko wystąpienia osteopenii, wcześniejszej osteoporozy i złamań w późniejszym wieku. Natomiast u osób dorosłych może przyczyniać się do demineralizacji kości, powodując ich zmiękczenie i deformację, oraz zwiększać ryzyko rozwoju osteoporozy.W miarę starzenia się organizmu dochodzi do utraty wapnia z kości, czego następstwem są złamania. Złamania te są tym częstsze im mniejsza jest szczytowa masa kostna osiągnięta w okresie rozwojowym.

Niedobory wapnia powodują też zaburzenia ze strony układu nerwowego, zwiększenie pobudliwości, jak również mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.

Na powstawanie niedoborów wapnia w organizmie, obok zbyt małego spożycia z dietą, mogą wpływać także czynniki zwiększające jego wydalanie z moczem. Do tego procesu może przyczyniać się m.in. wysokie spożycie białka i  nadmierna zawartość sodu (soli) w diecie. Również kofeina powoduje krótkotrwałe zwiększenie wydalania wapnia z moczem i w pewnym stopniu może obniżać jego wchłaniane.

Uważa się, że w przypadku prawidłowego urozmaiconego żywienia nadmiar wapnia w organizmie nie występuje.Może on być skutkiem przedawkowania witaminy D u małych dzieci, a także stosowania przez dorosłych preparatów farmaceutycznych zawierających wapń w dawkach powyżej 3-4 g/dzień Przyjmuje się, że maksymalną, dobrze tolerowaną przez osoby zdrowe, ilością wapnia jest 2,5 g/dzień. Należy wspomnieć, że u osób z kamicą nerkową nadmierne spożycie wapnia może się przyczyniać do powstania kamieni nerkowych. Nadmiar wapnia w diecie może także ograniczać wchłanianie innych składników mineralnych, takich jak cynk, magnez i żelazo.

Występowanie wapnia w żywności

Zawartość wapnia w żywności waha się w szerokich granicach: od kilku miligramów w 100 g niektórych owoców, warzyw (np. arbuz, pomidory), niektórych gatunków mięs (np. drobiowe) do ponad 1 g w 100 g mleka w proszku (tabela 2).

Najlepszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia jest mleko i jego przetwory, z których wapń absorbowany jest w około 1/3 jego zawartości. Osobom nietolerującym laktozy zaleca się spożywanie zamiast mleka przetworów mlecznych, w których część laktozy zastała rozłożona. Do takich produktów należą napoje fermentowane (kefir, jogurt) i sery podpuszczkowe dojrzewające (tzw. żółte). Jednocześnie należy pamiętać, że spożycie serów żółtych nie powinno być zbyt duże ze względu na dużą zawartość tłuszczu i cholesterolu.

https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/co-warto-wiedziec-o-wapniu-